در صنعت نساجی، کیفیت نهایی پارچه به عوامل متعددی مانند نوع الیاف، روش ریسندگی، میزان تاب و نوع عملیات تکمیلی وابسته است. یکی از مهم‌ترین این عوامل، تابندگی نخ در مفهوم چندلا یا همان Ply Yarn است. برخلاف "تاب نخ" که به میزان پیچش فیلامنت‌ها یا الیاف در یک نخ تک‌تاب اشاره دارد، در اینجا منظور از تابندگی نخ، فرآیند دولاتابی تا چندلاتابی است؛ یعنی ترکیب و تاباندن دو یا چند نخ تک‌تاب به یکدیگر برای دستیابی به خواص مکانیکی و ظاهری بهتر.

این مقاله به بررسی جامع دولاتابی تا هشت‌ لاتابی نخ، تأثیر آن بر کیفیت پارچه ، استحکام نخ و ظاهر پارچه می‌پردازد و در پایان به تحلیل وضعیت این فناوری در صنعت نساجی ایران و بازار جهانی می‌رسد.

مفهوم چندلاتابی نخ

چندلاتابی نخ فرآیندی است که در آن دو یا چند نخ تک‌تاب (Single Yarn) با استفاده از ماشین‌آلات مخصوص، روی یکدیگر تابیده می‌شوند. این فرآیند می‌تواند به‌صورت:

• دولاتابی (2-Ply): ساده‌ترین و رایج‌ترین حالت، مخصوص نخ‌های معمولی و پارچه‌های مصرف روزمره.

• سه‌لاتابی (3-Ply) و چهارلاتابی (4-Ply): برای نخ‌های مقاوم‌تر، فرش ماشینی، جوراب و پارچه‌های صنعتی.

• پنج تا هشت‌لاتابی (5–8 Ply): برای نخ‌های خاص، کاربردهای صنعتی، نخ‌های تزئینی و نخ‌های با کاربرد سنگین.

از نظر فنی، با افزایش تعداد لا، یکنواختی نخ بهتر می‌شود، مقاومت در برابر پارگی افزایش می‌یابد و ظاهر پارچه تغییر قابل‌توجهی پیدا می‌کند.

فرآیند تولید چندلاتابی نخ

برای دستیابی به نخ‌های چندلا، دو فناوری رایج استفاده می‌شود:

1- ماشین TFO (Two for One Twister):

• کارآمدترین روش برای تولید نخ‌های دولاتاب و چندلا

• سرعت بالا و کیفیت یکنواخت

• کاربرد گسترده در نخ‌های پنبه‌ای و فیلامنتی

2- ماشین Ring Doubling:

• روش سنتی‌تر با قابلیت کنترل دقیق‌تر

• مناسب برای نخ‌های خاص یا مقادیر تولید محدود

3- روش Covering یا Wrapping:

• برای نخ‌های فانتزی یا نخ‌های کامپوزیت

• استفاده در نخ‌های الاستیک و پوشش‌دهنده

تأثیر چندلاتابی بر کیفیت پارچه

کیفیت پارچه به‌طور مستقیم از کیفیت نخ تأمین می‌شود. مهم‌ترین اثرات تابندگی نخ چندلا بر کیفیت پارچه عبارتند از:

• افزایش یکنواختی پارچه: نخ چندلا نوسانات ضخامت نخ تک‌تاب را جبران کرده و پارچه‌ای همگن‌تر تولید می‌کند.

• کاهش پرز و گره‌های سطحی: باعث لطافت بیشتر در پارچه می‌شود.

• بهبود خواص دوخت و بافت: نخ چندلا کمتر دچار پارگی در ماشین‌های بافندگی و خیاطی می‌شود.

• افزایش مقاومت سایشی پارچه: کاربرد ویژه در منسوجات صنعتی و پارچه‌های با طول عمر بالا.

تأثیر چندلاتابی بر استحکام نخ

استحکام نخ از مهم‌ترین شاخص‌های فنی در تولید است. مقایسه بین نخ تک‌تاب و نخ‌های چندلا نشان می‌دهد:

• دولاتابی نخ ⬅ حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش استحکام نسبت به نخ تک‌تاب.

• سه‌لاتابی تا چهارتابی ⬅ استحکام به‌طور تصاعدی افزایش یافته و مقاومت نخ در برابر فشار و کشش بالاتر می‌رود.

• پنج تا هشت‌لاتابی ⬅ برای کاربردهای خاص (مانند طناب‌های نساجی، نخ‌های فرش و منسوجات صنعتی) استفاده می‌شود.

نقش چندلاتابی در ظاهر پارچه

ظاهر پارچه یکی از مهم‌ترین شاخص‌های فروش است و تابندگی نخ در این بخش نقش پررنگی دارد:

• درخشندگی بیشتر: نخ چندلا به دلیل سطح یکنواخت‌تر، بازتاب نور بیشتری دارد.

• لطافت و نرمی: چندلاتابی پرزهای نخ را کاهش داده و سطحی نرم‌تر ایجاد می‌کند.

• بدون عیب ظاهری: پارچه‌های حاصل از نخ چندلا معمولاً خطوط و نوارهای ناخواسته ندارند.

• کاربرد در پارچه‌های لوکس: مثل پارچه‌های مبلمان، رومیزی‌های مجلسی و منسوجات تزئینی.

کاربردهای صنعتی نخ چندلا

• صنعت جوراب و لباس زیر: برای مقاومت بیشتر در برابر شست‌وشو.

• فرش ماشینی و موکت: برای تحمل فشار و دوام بالا.

• منسوجات صنعتی: طناب، تسمه، فیلتر و پارچه‌های فنی.

• منسوجات خانگی: ملحفه، رومبلی، پرده‌های مقاوم.

استانداردها و کنترل کیفی

برای بررسی چندلاتابی نخ از شاخص‌های زیر استفاده می‌شود:

• تعداد تاب در متر (TPM)

• استحکام کششی (Tenacity)

• یکنواختی و CV%

• مقاومت سایشی (Abrasion Resistance)

• آزمایش‌های استاندارد ISO و ASTM

این کنترل‌ها در آزمایشگاه‌های نساجی ایران نیز انجام می‌شوند و برای صادرات بسیار ضروری هستند. برای آشنایی با ابزارهای نوین کنترل و تست، می‌توانید به آزمایشگاه آنلاین نساجی؛ بررسی کیفیت نخ‌ها مراجعه کنید و شاخص‌های کیفی نخ خود را آنلاین بررسی نمایید.

جایگاه در بازار ایران و جهان

صنعت نساجی ایران ظرفیت بالایی در تولید نخ‌های دولاتابی و چندلا دارد، اما هنوز بخشی از نیاز صنایع خاص (مثل نخ‌های صنعتی یا فنی) از واردات تأمین می‌شود. بازار نخ چندلاتابی در ایران هنوز در حال رشد است، اما فرصت‌های بزرگی برای توسعه صادرات دارد. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی با استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز توانسته‌اند محصولات رقابتی تولید کنند. اگر به دنبال شناخت بیشتر بازارهای صادراتی هستید، پیشنهاد می کنم مقاله 5 نکته مهم برای صادرات نخ به عراق و افغانستان را مطالعه کنید.

در این میان، بازار نساجی ایران به‌عنوان یک پلتفرم بی‌طرف، بستری فراهم کرده تا تولیدکنندگان و خریداران بتوانند داده‌های فنی و قیمت نخ چندلا را مقایسه کنند. این شفافیت، قدرت چانه‌زنی و رقابت‌پذیری تولیدکنندگان ایرانی را در برابر بازارهای خارجی افزایش می‌دهد.

در سطح جهانی، استفاده از نخ‌های چندلا در صنایع مختلف رو به افزایش است. بر اساس گزارش‌های منتشرشده توسط International Trade Centre (ITC)، تقاضا برای نخ‌های صنعتی و باکیفیت رشد مداوم داشته است. همچنین، استانداردهای بین‌المللی مانند ISO/TC 38 - Textiles معیارهای دقیقی برای بررسی و کنترل کیفیت نخ چندلا تعریف کرده‌اند.

جمع‌بندی تحلیلی

دولاتابی نخ برای کاربردهای عمومی کفایت می‌کند.

سه تا چهارلاتابی در صنایع متوسط و پرمصرف توصیه می‌شود.

پنج تا هشت‌لاتابی مناسب نخ‌های صنعتی و خاص است.

انتخاب درست سطح تابندگی، بهبود کیفیت پارچه، افزایش استحکام نخ و ارتقای ظاهر پارچه را تضمین می‌کند.